Dziwisz Natasza 
Historia współczesnej irańskiej grafiki użytkowej rozpoczęła się na początku 1960 roku, na bazie tradycyjnych obrazów i kaligrafii Persji. Rewolucja 1979 roku i późniejsze wojny odcięły kraj od reszty świata. Graficy, którzy ukończyli kształcenie w latach wojny, świadomie sięgnęli do przedwojennych tradycji, by przekazać swoje doświadczenie młodszym pokoleniom. Tym bardziej, że w czasie rewolucji irańskiej w 1979 roku oraz wojny irańsko-irackiej w latach 1980 – 1988, plakat miał zupełnie inny charakter i zadanie. W czasach wojennej propagandy wzywał do wsparcia walki przeciw reżimowi Pahlavi, a później inwazji Iraku. Odgrywał też kluczową rolę w mobilizowaniu i pocieszaniu irańskiej ludności, w tym kobiet i dzieci. Międzynarodowe Biennale Plakatu w Teheranie w 1989 roku stało się dla grafików irańskich kluczem do drzwi światowego projektowania i pozwoliło im zagościć na całym świecie. Dzisiaj regularnie uczestniczą w międzynarodowych festiwalach i konkursach plakatu. Ten stosunkowo nowy sukces jest wynikiem między innymi wizualnej oryginalność irańskiego plakatu. Łączy on w sobie tradycyjne irańskie wpływy z międzynarodowymi zasadami projektowania w sposób niekonwencjonalny i suwerenny. Młodzi projektanci korzystają dzisiaj swobodnie z nowych sposobów komputerowego projektowania, łączą fotograficzne elementy z zachodnią typografią, nie rezygnując z bogactwa irańskiej tradycyjnych ilustracji i kaligrafii.
Wizyty w Iranie związane z prezentacją polskiej sztuki plakatu i Międzynarodowym Biennale Plakatu w Iranie, oraz spotkania z artystami tego kraju pozwoliły mi na głębsze zapoznanie się z ich dorobkiem artystycznym oraz zebranie małej kolekcji. Plakaty pokazane na wystawie to wybór z liczącego ponad 150 plakatów zbioru z różnych miast, głównie Teheranu ale też Kashanu, Shirazu, Isfahanu, Yazu, Bandar e Abbas i innych ośrodków. Dotyczą różnych tematów, głównie kulturalnych, takich jak muzyka, film, teatr i sztuka współczesna oraz społecznych. Wszystkie powstały już po 1979 roku – roku rewolucji islamskiej. Krzysztof Dydo.
Wystawa zbudowana jest między innymi w oparciu o prace takich artystów jak Grupa Piąty Kolor, która została założona w Teheranie w 2001 roku przez takich irańskich projektantów jak Majid Abbasi, Saed Meshki, Alireza Mostafazadeh i Bijan Sayfouri. Oryginalność irańskich projektów graficznych polega na tym, że korzystają ze współczesnych zasad projektowania graficznego, zachowując swój głęboki szacunek do własnej kultury. Należy podkreślić, iż odbiega ono znacznie od projektowania graficznego w innych krajach islamskich. Irański projekt graficzny w tej kulturze jest wyjątkiem. Wystawa ta pozwala odkryć tę prawdę. Jest to równocześnie wybór plakatów z trzech pokoleń grafików irańskich, dwóch współczesnych – końca XX wieku reprezentowanego pracami artystów urodzonych w latach sześćdziesiątych jak Majid Abbasi (1965), Reza Abedini (1967), Ali Khorshidpour (1964), Saed Meshki (1964), Alireza Mostafazadeh (1962), Masood Nejabati (1967), Bijan Sayfouri (1968), Farzad Adibi (1967) i najmłodszych artystów pierwszej dekady XXI wieku jak Parisa Tashakori, Mahdi Fatehi, Mehdi Mahdian, Majid Kashani, Arash Tankal, Rasool Kamali, Soha Shirvani i Reyhaneh Shekhbahaei, które w nowej formie różnią się od poprzednich pokoleń. Tych starszych urodzonych tuż przed II wojną światowa i zaraz po niej reprezentują: Mohammad Ehsaei (1929), Morteza Momayez (1936), Ghobat Shiva (1940), Farshid Mesghali (1943), Ebrahim Haghighi (1949), Mostafa Assadollahi (1950), BehrouMatinsefat (1954), Sohrab Marzban (1956 ).
Do najbardziej znanych w świecie plakacistów irańskich należą:
Morteza Momayez – ur. 1936 w Teheranie, w 1975 roku wybrany do AGI (Alliance Graphique Internationale) dzięki rekomendacji od Romana Cieślewicza, Miltona Glasera i Waltera Allnera. Uważany jest przez irańskich grafików za ojca współczesnego plakatu irańskiego (analogicznie jak w Polsce Henryk Tomaszewski za ojca współczesnego plakatu polskiego).
Reza Abedini – ur. 1967 w Teheranie, w 1985 roku ukończył studia z zakresu projektowania graficznego, jest profesorem projektowania graficznego i kultury wizualnej na Uniwersytecie w Teheranie. Jego niepowtarzalny styl połączył tradycyjne i nowoczesne podejście do tematy litery. Jego plakaty są przeważnie oszczędne w kolorze, często wykorzystują technikę kolażu, a typografia staje się integralną częścią grafiki. Reza Abedini wygrał dziesiątki krajowych i międzynarodowych nagród za wzornictwo. Jest członkiem Towarzystwa Grafików Irańskich od 1997 roku oraz od 2001 roku prestiżowej AGI (Alliance Graphique Internationale). Abedini był członkiem jury na wielu Biennale na całym świecie. Jego nazwisko jest wymienione w Historii GrafikiPhilipa Baxtera Meggsa, jako jednego z największych na świecie wybitnych projektantów cyfrowych.
Majid Abbasi – ur. w 1965 roku w Teheranie.Ukończył grafikę na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu w Teheranie. W 1989 r. wraz z Firouz Shafei założył Graphics Inc, prestiżowe studio projektowania graficznego w Teheranie. Jego prace były publikowane w wielu specjalistycznych czasopismach zagranicznych. Od 1999 roku brał udział w wielu krajowych i międzynarodowych wystawach grafiki. Jest jednym z założycieli grupy "The Color 5th". Specjalizuje się w plakacie, bardzo oszczędnym w formie, w pełni wykorzystującym piękno arabskiej kaligrafii. Członek irańskiej Graphic Designers Society, Alliance Graphique International (AGI). Jest współzałożycielem i redaktorem magazynu Neshan. Jest kuratorem wystawy Tirgan Graphic Design, Persianissimo +10, który obejmuje 34 współczesnych irańskich projektantów i równocześnie pokazuje historię plakatu irańskiego poprzez prace 10 artystów najstarszego pokolenia.
Kaligrafia w Iranie istniała już przed nadejściem islamu. W swojej najwcześniejszej fazie miała ona dwa podstawowe style: NESHKI oraz KOUFI (nazwy stylów pojawiły się dużo później niż one same). Pierwszy z nich był kursywą, miał charakter bardziej organiczny, natomiast drugi był bardziej geometryczny i ostry. Stały się one podstawą niezliczonej ilości innych stylów, które narodziły się w czasach ekspansji islamu. Arabska kaligrafia zawdzięcza swoją różnorodność dwóm podstawowym czynnikom. Po pierwsze, zróżnicowane kulturowo społeczeństwa adaptując religię islamu, zaczęły kopiować tekst Koranu, wzbogacając go o swoje własne przyzwyczajenia i tradycje w pisaniu. Po drugie, konkretne style były tworzone do konkretnego użytku (inne style w poezji, inne w administracji etc.).
Inni Irańscy plakaciści prezentowani na wystawie: Mostafa Assadollahi (ur.1950 r. w Iranie), Ebrahim Haghigi (ur. 1949 r. w Teheranie), Ali Khorshidpur (ur. 1964 r. w Shiraz), Farshid Mesghalli (1943 r. w Isfahanie), Saed Meshki (ur. 1964 r. w Iranie), Alireza Mostafazadeh (ur. 1962 r. w Isfahanie), Masoud Nejabati (ur. 1967 r. w Teheranie), Ali Rashidi (ur. 1953 r. w Iranie), Parisa Tashakori (ur. 1973 r. w Teheranie).
Mohammad Rasouli – urodził się w 1972 roku w prowincji Golestan w Iranie. Od 1991 roku gra na flecie nej. Jest absolwentem Uniwersytetu Sztuki w Teheranie. Po ukończeniu studiów kontynuował naukę u takich mistrzów, jak Mohammad Ali Kiyaninejad, Hassan Kassai czy Majid Kiyani. Od 2004 roku mieszka w Warszawie, gdzie założył pierwszy w Polsce zespół wykonujący perską muzykę klasyczną – Neyriz. Jest teżczłonkiem irańskiego zespołu Chakad. Artysta koncertuje w Europie, Iranie i Japonii, a także prowadzi warsztaty gry na tombaku i dafie.
Wernisaż wystawy plakatu irańskiego z kolekcji Krzysztofa Dydo
4 grudnia 2011 (niedziela), Willa Decjusza, godz. 17.00, wstęp wolny
Wystawa czynna do 15 grudnia w godz. 10.00 – 16.00
Plakaty prezentowane na wystawie pochodzą z kolekcji Krzysztofa Dydo „Dydo Poster Collection”
Galeria Plakatu w Krakowie ul. Stolarska 8-10, www.cracowpostergallery.com.
Koordynator projektu z ramienia Stowarzyszenia Willa Decjusza:
Katarzyna Trojanowska – [email protected]
Stowarzyszenie Willa Decjusza – www.villa.org.pl
30-233 Kraków, ul. 28 lipca 1943 roku 17a
