Sztuka wygrywa z kryzysem

Miniony rok przyniósł duże ożywienie na rynku sztuki. Optymistycznych danych dostarczył już raport porównujący pierwsze półrocza 2010 i 2011, opublikowany przez DESĘ Unicum w lipcu. Całoroczne zestawienie wyraźnie pokazuje dynamikę sprzedaży dzieł sztuki, z uwzględnieniem specyfiki rynku, który charakteryzuje się zwiększoną aktywnością w drugim półroczu. Z dużym zainteresowaniem kolekcjonerów spotkały się nowe rodzaje aukcji tematycznych, które odbyły się w minionym roku.

W 2011 roku DESA Unicum zorganizowała 23 aukcje, na których łączny obrót wyniósł ponad 12 mln zł. Dla porównania – rok wcześniej odbyło się 14 aukcji, a wartość sprzedaży była prawie o połowę niższa. Warto zaznaczyć, że rynek sztuki cechuje sezonowość: początek roku jest dosyć spokojny, w drugim kwartale następuje już znaczne przyspieszenie, a najgorętszym okresem jest jesień. Tak też było w 2011 roku. W drugim półroczu właściciela zmieniło prawie o ¾ więcej obiektów niż w pierwszym, a aukcje, które odbyły się w ciągu ostatnich pięciu miesięcy 2011 roku wygenerowały ¾ całkowitej wartości sprzedaży. Warto zaznaczyć, że całkowity obrót (aukcyjny oraz galeryjny) w DESIE Unicum wyniósł ok. 29 mln zł.

Aukcje w liczbach

Na potrzeby niniejszego raportu dzieła sprzedawane na aukcjach zostały podzielone ze względu na okres powstania, dzięki czemu powstał podział na sztukę dawną (do 1945 r.), współczesną (tworzoną po 1945 r.) oraz najnowszą (czyli prace żyjących, najczęściej młodych artystów, powstałe w ciągu ostatnich 5 lat).

Rok 2011 na aukcjach był znacznie lepszy niż poprzedni. Właściciela zmieniło ponad dwa razy więcej dzieł sztuki, przy czym zachowana została struktura wartości obiektów – podobnie jak w 2010 roku, największą wartość miały dzieła dawne, mniejszą współczesne i najmniejszą prace powstałe w ostatnich latach.

W drugim półroczu ubiegłego roku w DESIE Unicum, największym domu aukcyjnym w Polsce, odbyło się 14 aukcji, czyli dokładnie tyle, ile w całym 2010. W ubiegłym roku zadebiutowały także dwa nowe rodzaje aukcji – drogocennych obiektów jubilerskich oraz plakatu. I Aukcja Biżuterii, na której licytowano dzieła sztuki jubilerskiej dla pań i panów wykonane w ubiegłych stuleciach, przyniosła obroty w wysokości ponad 450 000 zł. Najwyżej wylicytowano broszę art deco ze złota i platyny wysadzaną diamentami (za 46 000 zł), a uśredniona cena za pojedynczy obiekt na tej aukcji to ponad 11 500 zł. Odbyły się także 4 aukcje plakatu w dwóch lokalizacjach – trzy z nich miały miejsce w Warszawie, jedna w Sopocie, w siedzibie Sopockiego Domu Aukcyjnego. Aukcje plakatu to okazja do licytowania, od niewielkich cen wywoławczych, oryginalnych afiszy filmowych, cyrkowych, propagandowych, po pojedyncze egzemplarze projektów międzywojennych.

Najgłośniejszym wydarzeniem minionego roku była z pewnością Aukcja Prac z Kolekcji Fundacji Signum. Bezprecedensowa, grudniowa aukcja zawierała szeroką ofertę prac z różnych okresów, w bardzo atrakcyjnych cenach wywoławczych. Licytacja zakończyła się sukcesem – sprzedano ponad 80% wystawionych na aukcji prac za łączną kwotę ponad 2,1 mln złotych, co stanowi rekord pod względem obrotów z pojedynczej aukcji w 2011 roku. Środki ze sprzedaży zostaną przeznaczone na statutowe działania Fundacji.

Podobnie jak rok temu największy udział w strukturze sprzedaży – pod względem wartości – miała sztuka dawna (65%), na drugiej pozycji znalazła się sztuka współczesna (28%), a na trzeciej sztuka najnowsza (z udziałem na poziomie 7%).

Patrząc na sprzedaż sztuki pod względem liczby obiektów z poszczególnych okresów kolejność jest odwrotna. Na czele zestawienia znalazły się prace artystów młodego pokolenia (37% wszystkich), nieznacznie mniejszy (36%) udział miała sztuka współczesna. Natomiast sztuka dawna znalazła się na trzecim miejscu – w 2011 roku na aukcjach w DESIE Unicum, liczbowo, dzieła dawnych mistrzów kupowane były rzadziej niż pozostałe, nie można jednak zapominać, że osiągały one najwyższe kwoty.

Różnorodność to podstawa

Zapotrzebowanie rynku na dzieła sztuki i obiekty kolekcjonerskie znacząco wzrosło, co bezpośrednio odzwierciedlają wyniki poszczególnych aukcji. Wychodząc naprzeciw popytowi różnych grup klientów, marszandzi z DESY Unicum oprócz aukcji tradycyjnych, takich jak aukcje dzieł sztuki (sztuka dawna), aukcje sztuki współczesnej, aukcje prac na papierze oraz aukcje młodej sztuki, poszerzyli ofertę licytacji o aukcje plakatu i biżuterii.

– Funkcjonowanie aukcji z niską barierą wejścia, jak młoda sztuka czy plakat, daje możliwość gromadzenia sztuki coraz większej rzeszy kolekcjonerów. Odważnym, ale jak widać trafionym, pomysłem było zorganizowanie w zeszłym roku po raz pierwszy aukcji biżuterii dawnej, która zaspokoiła gusta nawet najbardziej wytrawnych kolekcjonerów. Upowszechnianie sztuki w różnych środowiskach od lat jest misją naszej firmy – mówi Juliusz Windorbski, prezes zarządu domu aukcyjnego DESA Unicum.

Malarstwo nieustająco cieszy się największym zainteresowaniem wśród kolekcjonerów, dlatego też grupa takich obiektów jest najliczniejszą na aukcjach. Prace w tej technice osiągają również zdecydowanie najwyższe ceny – w poprzednim roku ich sprzedaż stanowiła ponad 86% obrotu, na drugiej pozycji była grafika z prawie 5% udziałem, na podium znalazła się jeszcze biżuteria (4%), a tuż za nią rysunek (z udziałem 3,5%). Na kolejnych miejscach pod względem wartości sprzedaży znalazły się rzeźba, rzemiosło, fotografia i relief, z udziałem poniżej 1% każda.

Średnie ceny za obiekt w 2011 roku wahały się od niespełna 1 150 zł za plakat do prawie 28 000 zł w przypadku sztuki dawnej, a uśredniona cena za obraz młodego twórcy to ponad 1 500 zł. Ceny wywoławcze również są zróżnicowane – w przypadku plakatu czy prac na papierze zaczynają się nawet od 100 zł, natomiast w przypadku sztuki współczesnej i dawnej mogą dochodzić nawet do kilkuset tysięcy złotych. Jedynie przy sztuce najnowszej wywołanie jest zawsze na stałym poziomie 500 zł. Dzięki takiemu rozwiązaniu to rynek ustala wartość poszczególnych prac, niektóre sprzedają się po cenie wywoławczej, a inne osiągają wielokrotne przebicia.

Tabela 1: Średnia cena za obiekt według rodzajów aukcji

*Aukcje organizowane od 2011 roku

Źródło: dane własne DESY Unicum

– W ubiegłym roku zaobserwowaliśmy wzrost uśrednionych cen za obiekt w każdym rodzaju aukcji w stosunku do roku 2010. Największy wzrost odnotowaliśmy w przypadku sztuki dawnej – o prawie 70%, sztuka współczesna urosła o ponad 1/3, a prace na podłożu papierowym i najmłodszych twórców o 1/5. Te wyniki dobrze rokują dla całego rynku– dodaje Juliusz Windorbski.

Najdrożej sprzedanym na aukcjach dziełem ubiegłego roku była „Martwa natura kubistyczna” autorstwa Henryka Haydena – cena pod młotkiem wyniosła 330 000 zł, co oznacza, że nowy właściciel podbił cenę wywoławczą o 1/3. Na kolejnych pozycjach znalazły się obrazy: „Macierzyństwo” Meli Muter oraz „Portret Laszczki” Józefa Mehoffera z cenami 230 000 zł każdy. Największy kwotowy wzrost między ceną wywoławczą a ceną sprzedaży, o 130 000 zł, miał miejsce w przypadku dzieła jednej z czołowych artystek École de Paris, Meli Muter.

Młoda ze zdwojoną siłą

W 2010 roku w DESIE Unicum odbyły się 3 aukcje młodej sztuki przynosząc obroty na poziomie ponad 400 000 zł. W 2011 było ich już dwukrotnie więcej – w sumie podczas 6 licytacji sztuki najnowszej właścicieli zmieniło 571 obiektów, o łącznej wartości niemal 900 000 zł. Rosnące zapotrzebowanie rynku na prace najmłodszych twórców potwierdzają wyniki licytacji: nabywców znajduje średnio 90% oferty. Ubiegłoroczny rekord należy do pracy „Golden Hair” Normana Leto, której cena pod młotkiem była o 1500% wyższa niż wywoławcza. W 2012 roku DESA Unicum planuje zorganizować 8 Aukcji Młodej Sztuki.

– Zróżnicowana oferta jest naszą odpowiedzią na rosnące zainteresowanie sztuką wśród różnych grup wiekowych. W 2009 jako pierwsi zaczęliśmy regularnie organizować aukcje młodej sztuki, które pozwoliły na rozpoczęcie przygody z kolekcjonowaniem młodym ludziom, dla których kwotowo sztuka współczesna jest nie zawsze osiągalna. W ten sposób systematyzujemy też nowy segment na rynku, co jest ważne o tyle, że za kilka-kilkanaście lat niektóre dzieła sztuki najnowszej pojawią się z powrotem w obrocie, pretendując do miana sztuki współczesnej, selekcja podaży jest więc w tym momencie bardzo istotna – wyjaśnia Michał Olszewski, dyrektor sprzedaży w DESIE Unicum.

Miniony rok na polskim rynku sztuki zapisał się jeszcze jedną ważną informacją – po raz pierwszy doszło do fuzji dwóch domów aukcyjnych. Zarząd DESY Unicum w lipcu poinformował o przejęciu części udziałów w Sopockim Domu Aukcyjnym. To połączenie, które obecnie jest na etapie finalizowania, to istotny sygnał o kierunku, w którym może zmierzać Polski rynek sztuki.

Metodologia badania: pod uwagę zostały wzięte wszystkie aukcje sztuki, które odbyły się w DESIE Unicum odpowiednio w całym 2010 i 2011 roku, oraz 1 wspólna aukcja DESY Unicum i Sopockiego Domu Aukcyjnego (3 Aukcja Plakatu, 6 sierpnia 2011 r.). Podane kwoty zawierają opłaty aukcyjne.

_

DESA Unicum jest największą i najstarszą firmą w Polsce zajmującą się obrotem dziełami sztuki, do której należy dom aukcyjny i sieć galerii w Warszawie. Rocznie organizuje ponad 20 aukcji sztuki dawnej, współczesnej, młodej, plakatu i papieru oraz kilkanaście wystaw. Jest także partnerem wielu aukcji charytatywnych, m.in. dla Muzeum Narodowego w Warszawie i Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Posiada wieloletnie doświadczenie w budowaniu kolekcji, pomaga przy archiwizacji i ubezpieczaniu dzieł sztuki, certyfikacji i wydawaniu ekspertyz, a także wycenie. Sprawuje opiekę i pomaga w dokumentacji kolekcji prywatnych i instytucjonalnych. Od wielu lat współpracuje z największymi domami aukcyjnymi na świecie w zakresie sprzedaży i opinii eksperckich dot. polskiej sztuki – m.in. z Christie’s i Sotheby’s. Jest współwłaścicielem firmy Art Finance, brokera na rynku ubezpieczeń dzieł sztuki, wyłącznego partnera AXA, największej na świecie firmy zajmującej się ubezpieczeniami.

Wspólnie z firmą Colliers International prowadzi projekt dla klientów zainteresowanych inwestowaniem w nieruchomości.

Jest właścicielem DESY Modern, która zajmuje się wprowadzaniem na rynek limitowanych edycji autorskich, tzw. inkografii. Posiada udziały w firmie DESA Biżuteria, która zajmuje się obrotem biżuterią dawną.

Więcej informacji o DESIE Unicum: www.desa.pl