Instytut De Republica 
Historia to nie tylko dzieje konfliktów zbrojnych. Historia to także suma zmian, wydawałoby się niepozornych, które istotnie zmieniają standard ludzkiego życia. Reform miejskich, zmian nawyków społecznych, organizowania przestrzeni życiowej. Właśnie o tej innej, miejskiej historii polskiej nowoczesności rozmawialiśmy 8 maja 2023 roku na kolejnym już spotkaniu otwartym w ramach programu stypendialnego Joseph Conrad Fellowship.
XIX wiek to stulecie miast. Długie echa rewolucji przemysłowej i wielkiej rewolucji francuskiej sprawiły, że w przeciągu kilkudziesięciu lat zbiegło się kilka różnorodnych procesów cywilizacyjnych: rozwój przemysłu i techniki, postępująca demokratyzacja, biurokratyzacja życia społecznego – to wszystko sprawiło, że miasta stały się prawdziwą scenografią nowej epoki – epoki spod znaku modernizacji.
W tytule wydarzenia przywołaliśmy utopię szklanych domów, ponieważ wyrażone w niej idee spinają XIX wiek, łączą się z międzywojniem i wykraczają dalej w przyszłość. Z jednej strony pozwalają przyjrzeć się XIX stuleciu pod kątem warunków gospodarczych wpływających na kondycję fizyczną ludności zamieszkującej dawne ziemie Rzeczypospolitej, a z drugiej strony – czynnikom modernizacyjnym w samych miastach.
Tak zarysowaną problematykę przybliżyli nasi goście: prof. Michał Kopczyński z Uniwersytetu Warszawskiego oraz dr Aleksander Łupienko z Polskiej Akademii Nauk. Wydarzenie rozpoczęło się od krótkich prelekcji. Prof. Kopczyński przedstawił zależność między tendencjami zmian wysokości ciała z biologicznym standardem życia, natomiast dr Łupienko omówił w punktach decydujące czynniki wpływające na przemiany życia w miastach, w tym: politykę miejską państw zaborczych, przebudowę miast i ulic, zmianę codziennych nawyków higienicznych obywateli.
W drugiej części spotkania nastąpiła dyskusja, w czasie której podjęto między innymi temat klasowej organizacji przestrzeni. Jej symbolicznymi granicami były sufit i podłoga. Na parterze i pierwszym piętrze w warszawskiej kamienicy mógł mieszkać profesor uniwersytetu albo generał, ale tuż pod spodem, w suterenach, był zupełnie inny świat – świat biedoty. Dyskusja, w której udział wzięli także uczestnicy spotkania, w tym stypendyści programu Joseph Conrad Fellowship, dotyczyła także XIX-wiecznych odkryć mikrobiologicznych i tego, jak one zmieniły codzienność. Przełomy, które zaczynały się w chemicznych laboratoriach, kończyły się na przeorganizowaniu myślenia na temat higieny w domach. Każdy z tych wątków składa się na inną, wciąż niezbyt szeroko dyskutowaną opowieść o społecznej historii polskiej nowoczesności.
Najbliższe spotkanie w ramach programu Joseph Conrad Fellowship już 22 maja. Tym razem zajmiemy się innym laboratorium – paryskim laboratorium polskiej duszy. Czeka nas dyskusja o wielkiej emigracji, jej życiu politycznym i społecznym oraz o podejmowanych przez nią projektach modernizacji formy polskiej. Harmonogram wszystkich wydarzeń dostępny jest na stronie Instytutu De Republica w zakładce „Stypendium”.
