Firma VIGOR sp. z o.o. 
Maszyny CNC to dziś nieodłączny element nowoczesnej produkcji przemysłowej. Umożliwiają precyzyjną obróbkę metali, tworzyw sztucznych czy drewna, zapewniając jednocześnie powtarzalność, szybkość i wysoką jakość wykonania. Jednak sercem każdej maszyny sterowanej numerycznie nie jest wyłącznie mechanika, ale również oprogramowanie, które ją kontroluje. Językiem komunikacji między operatorem a maszyną są właśnie G-kody, czyli zestaw poleceń i instrukcji, które precyzyjnie definiują ruchy narzędzia, parametry pracy oraz kolejność operacji. Choć na pierwszy rzut oka mogą wydawać się skomplikowane, zrozumienie ich logiki jest kluczem do efektywnego programowania CNC.
Czym są G-kody i jak działają?
G-kody (od ang. geometry code) to zestaw instrukcji używanych w programowaniu maszyn CNC. Ich zadaniem jest przekazanie maszynie informacji o tym, jakie ruchy ma wykonać, z jaką prędkością i w jakiej kolejności. Każdy G-kod to określona komenda – na przykład G00 odpowiada za szybki ruch narzędzia w osi X, Y i Z bez obróbki, natomiast G01nakazuje wykonanie ruchu roboczego, podczas którego materiał jest obrabiany. Kody te zapisuje się w formie prostego tekstu, najczęściej w plikach z rozszerzeniem .NC lub .TXT, które są następnie wczytywane do sterownika maszyny.
Warto zrozumieć, że G-kody nie działają w oderwaniu od reszty programu. Oprócz nich używa się również tzw. M-kodów (od ang.miscellaneous), które odpowiadają za funkcje pomocnicze, takie jakwłączanie wrzeciona, chłodzenia czy zmiany narzędzi. Całyprogram CNC to zatem kombinacja poleceń G, M oraz dodatkowychparametrów, takich jak współrzędne, prędkość posuwu (F),prędkość obrotowa (S) czy wybór narzędzia (T).
G-kody są częścią standardu ISO 6983, choć w praktyce różni producenci maszyn mogą wprowadzać własne rozszerzenia lub modyfikacje. Dlatego zawsze warto zapoznać się z dokumentacją konkretnego sterownika, z którego korzystamy. Mimo różnic, większość podstawowych komend pozostaje uniwersalna, co pozwala na łatwe przenoszenie umiejętności pomiędzy różnymi systemami.
Podstawowe komendy i ich zastosowanie
Zrozumienie podstawowych komend G-kodów to pierwszy krok do samodzielnego pisania programów CNC. Każda komenda zaczyna się literą G i cyfrą, która definiuje konkretne działanie. Przykładowo, G00służy do szybkiego przemieszczania narzędzia bez skrawania – używa się go, by ustawić się w pozycji początkowej lub przejść do nowej pozycji. Komenda G01 to ruch liniowy z określoną prędkością posuwu, czyli rzeczywista obróbka materiału. G02 iG03 odpowiadają za ruchy po łuku – odpowiednio zgodnie z ruchem wskazówek zegara i przeciwnie do niego. W tym przypadku ważne są dodatkowe parametry, takie jak promień łuku (R) czy współrzędne środka okręgu (I i J).
Inne często stosowane komendy to G17, G18 i G19, które definiują płaszczyznę obróbki – XY, ZX lub YZ. G20 i G21 informują maszynę, czy program używa jednostek calowych czy metrycznych. Z kolei G90 i G91 określają, czy współrzędne są absolutne, czy przyrostowe – co ma ogromne znaczenie dla sposobu poruszania się narzędzia.
Oprócz komend G, program zawiera też wartości liczbowe określające konkretne pozycje i parametry. Przykładowa linijka kodu może wyglądać następująco: G01 X50 Y25 Z-5 F200. Oznacza to, że narzędzie ma wykonać ruch roboczy do pozycji X=50, Y=25,Z=-5 z posuwem 200 mm/min. Taki zapis jest zwięzły, ale precyzyjny- każda litera i liczba ma swoje znaczenie, a błędne wpisanie którejkolwiek z nich może skutkować uszkodzeniem maszyny lub materiału.
Tworzenie prostych programów – pierwsze kroki w praktyce
Rozpoczęcie przygody z programowaniem CNC najlepiej zacząć od prostych projektów i manualnego pisania kodu. Choć dziś wiele programów powstaje automatycznie dzięki systemom CAM, ręczne programowanie uczy logiki działania maszyny i daje większą kontrolę nad procesem. Typowy program CNC składa się z kilku podstawowych sekcji: nagłówka, w którym określamy jednostki, tryb pracy i płaszczyznę obróbki, głównej części z instrukcjami ruchu oraz zakończenia, gdzie wyłączamy wrzeciono, wracamy do pozycji bazowej i kończymy program.
Na przykład, program frezujący prostokąt może wyglądać następująco: najpierw ustawiamy maszynę w trybie absolutnym i wybieramy płaszczyznę XY (G90 G17), włączamy wrzeciono (M03S1000), ustawiamy posuw (F200), a następnie wykonujemy ruchy G01wzdłuż boków prostokąta. Po wykonaniu obróbki wracamy do pozycji początkowej i zatrzymujemy wrzeciono (M05), kończąc program komendą M30.
Z czasem, poznając więcej komend i technik, można tworzyć bardziej zaawansowane programy, obejmujące cykle wiercenia (np. G81,G83), interpolacje kołowe, czy nawet warunkowe skoki i pętle. Kluczowe jest jednak zrozumienie podstaw – tylko wtedy można w pełni wykorzystać potencjał maszyny i unikać błędów, które mogą być kosztowne.
G-kody to uniwersalny język maszyn CNC, który – choć pozornie złożony – po bliższym poznaniu okazuje się logiczny i przejrzysty. Ich znajomość to fundament pracy każdego operatora czy programisty CNC, bez względu na to, czy pisze kod ręcznie, czy korzysta z programów CAM. Zrozumienie działania komend G i ich zastosowania pozwala nie tylko skutecznie obsługiwać maszyny, ale też reagować na ewentualne błędy i wprowadzać optymalizacje. To także pierwszy krok do dalszego rozwoju w kierunku zaawansowanego programowania, automatyzacji i integracji systemów produkcyjnych. CNC to przyszłość przemysłu – a G-kody to jej alfabet.
Firma VIGOR sp. z o.o.
CNC Słupsk
