Joanna Niemyjska 
Ogólna zasada zatrudnienia cudzoziemca (spoza UE, EOG i Szwajcarii) w Polsce brzmi: cudzoziemcy
są uprawnieni do wykonywania pracy w Polsce jeśli przebywają legalnie oraz posiadają zezwolenie na pracę (chyba że nie jest ono wymagane) albo posiadają zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, albo zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji.
Wyjątek od tej zasady stanowią cudzoziemcy, którzy przebywają w Polsce na podstawie wizy wydanej w celu turystycznym (1), przyjazdu ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa, albo zobowiązania międzynarodowe (23) lub zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego na podstawie art. 181 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, tj. ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu cudzoziemca na terytorium Polski. Oni nie mogą wykonywać pracy w Polsce.
Zezwolenie na pracę
Zezwolenie na pracę jest dokumentem wydawanym w formie decyzji przez właściwy organ (wojewodę). Uprawnia on cudzoziemca, który przebywa w Polsce legalnie, do wykonywania pracy
na warunkach określonych w zezwoleniu. Dokument ten wydawany jest na wniosek podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi (pracodawcę) przez wojewodę, właściwego z e względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania pracodawcy.
Kto nie potrzebuje zezwolenia?
Zezwolenie na pracę w Polsce nie jest wymagane m.in. gdy cudzoziemiec:
• posiada status członka rodziny obywatela UE/EOG/Szwajcarii,
• korzysta w Polsce z ochrony międzynarodowej (posiada status uchodźcy, korzysta z ochrony uzupełniającej),
• posiada zezwolenie na pobyt stały w Rzeczypospolitej Polskiej,
• posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w Rzeczypospolitej Polskiej,
• posiada zgodę na pobyt (nie wizę) ze względów humanitarnych,
• posiada zgodę na pobyt tolerowany w Rzeczypospolitej Polskiej,
• jest małżonkiem obywatela polskiego, posiadającym zezwolenie na pobyt czasowy
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udzielone w związku z zawarciem związku małżeńskiego,
• posiada zezwolenie na pobyt czasowy w celu połączenia się z rodziną,
• posiada zezwolenie na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach,
• posiada ważną Kartę Polaka,
• jest absolwentem polskich szkół ponadgimnazjalnych, stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów doktoranckich na polskich uczelniach.
Oświadczenie, czyli procedura uproszczona
Do grupy wyjątków, cudzoziemców, którzy mogą wykonywać pracę w Polsce bez zezwolenia
na pracę, należą również obywatele 6 państw – Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji, Ukrainy. Korzystają oni (w zakresie nieobjętym przepisami o zezwoleniu na pracę sezonową) z ułatwionego dostępu do polskiego rynku pracy. Przez 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy mogą oni wykonywać pracę bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę pod warunkiem posiadania pisemnego oświadczenia podmiotu powierzającego wykonywanie pracy zarejestrowanego w e właściwym powiatowym urzędzie pracy i pisemnej umowy.
W sytuacji, gdy pracodawca chce zatrudnić cudzoziemca przez dłuższy okres, wymagane jest posiadanie zezwolenia na pracę albo zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, albo zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji.
Gdy po upływie 3 miesięcy pracy cudzoziemca na podstawie oświadczenia pracodawca chce kontynuować z nim współpracę w oparciu o umowę o pracę i na warunkach nie gorszych niż określone w oświadczeniu, może złożyć do wojewody wniosek o wydanie zezwolenia na pracę (lub cudzoziemiec wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt i pracę). Zezwolenie takie wydawane jest w trybie uproszczonym, tj. z pominięciem tzw. testu rynku pracy. W takim przypadku cudzoziemiec będzie mógł legalnie wykonywać pracę na rzecz tego pracodawcy w okresie oczekiwania na decyzję w sprawie zezwolenia. Z powyższego rozwiązania można korzystać tylko wtedy, gdy przed złożeniem wniosku o wydanie zezwolenia, praca cudzoziemca, na rzecz tego pracodawcy, w ramach oświadczenia (zarejestrowanego przez tego pracodawcę), była wykonywana na podstawie umowy o pracę.
Wiza dla chcących pracować w Polsce
Aby uzyskać wizę w celu wykonywania pracy cudzoziemiec powinien dołączyć do wniosku o wydanie wizy zezwolenie na pracę albo pisemne oświadczenie pracodawcy o zamiarze powierzenia cudzoziemcowi wykonywania pracy, jeżeli zezwolenie na pracę nie jest wymagane. Dokumenty
te uzyskiwane są przez podmiot zamierzający powierzyć wykonywanie pracy.
Źródło:
Urząd do Spraw Cudzoziemców (udsc.gov.pl/cudzoziemcy/).
Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu.
