ewakowalska 
Zły stan zębów i dziąseł może przyczyniać się do powstawania chorób ogólnoustrojowych, a także ich cięższego przebiegu, powikłań czy też mniejszej efektywności terapii. Według szacunków Ministerstwa Zdrowia, problem próchnicy dotyczy niemal każdego dorosłego Polaka oraz 82% sześciolatków[1]. Co więcej, dane dotyczące Polski z najnowszego raportu WHO Global Oral Health pokazują, że aż 46% przypadków próchnicy wśród dzieci w wieku do 9 lat nie jest leczonych, natomiast częstotliwość utraty zębów u osób w wieku 20+ wynosi blisko 12%[2]. 20 marca obchodzony jest Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej. Z tej okazji warto przypomnieć o znaczeniu i prostych zasadach profilaktyki próchnicy oraz o tym, jak ważne jest kształtowanie prawidłowych nawyków już od najmłodszych lat.
Dlaczego świętujemy Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej?
Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej obchodzimy już od 15 lat. Święto powstało z inicjatywy Światowej Federacji Dentystycznej w 2008 roku, aby przypominać o znaczeniu zdrowia jamy ustnej oraz sposobach jak dbać o jej dobrostan. Jest to szczególnie istotne ze względu na aktualność i skalę problemu. Według badania WHO Global Oral Health Report z 2022 r. aż 3,5 miliarda osób na całym świecie cierpi z powodu różnych problemów związanych ze złym stanem zdrowia jamy ustnej. Święto obchodzone 20 marca jest więc dobrą okazją, aby przypomnieć, że nawet w pędzącym świecie trzeba znaleźć czas i przestrzeń na prawidłową higienę jamy ustnej oraz na wprowadzenie do swojej codziennej rutyny 4 prostych kroków rekomendowanych przez ekspertów z zakresu stomatologii. Dokładnego szczotkowania zębów pastą z fluorem przynajmniej dwa razy dziennie. Czyszczenia przestrzeni międzyzębowych poprzez stosowanie dodatkowych środków do higieny jamy ustanej – takich jak nici czy płyn. Żucia bezcukrowej gumy po jedzeniu i piciu, gdy nie mamy możliwości umycia zębów. Należy pamiętać też kontrolowania stanu zębów podczas regularnych wizyt u dentysty.
Problem na szeroką skalę
Między rokiem 1990, a 2019 szacunkowa liczba przypadków chorób jamy ustnej wzrosła o ponad 1 miliard, czyli aż o 50%. Oznacza to, że na świecie więcej osób zachorowało na próchnicę niż w ogóle się urodziło[3]. Konsekwencje wynikające z nieprawidłowego dbania o uśmiech mogą być przeróżne i pojawiać się na każdym z etapów naszego życia. Próchnica dotyka aż 514 milionów dzieci na całym świecie, a 39% starszych osób wraz z wiekiem zaczyna doświadczać niedoboru chroniącej przed chorobą śliny i suchości w jamie ustnej[4]. Co więcej, przez lata zmienił się również nasz tryb życia – coraz częściej jesteśmy zabiegani, jemy o nieregularnych porach, a często w drodze. Przez to dużo częściej narażamy zęby na działanie kwasów pochodzących z płytki nazębnej[5]. Jako kluczowy element wspomagający profilaktykę zdrowia jamy ustnej dziś i w przyszłości, specjaliści stomatologii wskazują wczesne kształtowanie dobrych nawyków, tak, abyśmy już jako dzieci rozumieli potrzebę wdrażania ich w codzienną rutynę i stosowali je regularnie w późniejszym życiu. Jak podkreśla Profesor Dorota Olczak-Kowalczyk, Prezeska Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej:
Skala próchnicy rośnie wraz z wiekiem – w Polsce ponad 80% 12-latków ma próchnicę, a przed 18. rokiem życia odsetek ten zwiększa się prawie do 100%. Rzadko uświadamiamy sobie jednak, że organizm to spójnie działająca maszyna, a problemy pojawiające się w jamie ustnej tj. stany zapalne dziąseł czy próchnica, mają realne przełożenie na działanie całości. U dziecka nieleczone zęby mleczne z aktywnymi zmianami próchnicowymi powodują, że wyrzynające się zęby stałe również prawdopodobnie będą podatniejsze na próchnicę, a ta nieleczona może w przyszłości doprowadzić do problemów układu oddechowego, serca i układu krążenia. Dlatego tak ważne jest wczesne kształtowanie zdrowych nawyków i zapoznawanie dzieci z czterema prostymi krokami dla zdrowych i czystych zębów.
Troska o dobre nawyki kształtowane od dzieciństwa to kluczowy, ale nie jedyny aspekt dbania o stan naszej jamy ustnej. Istotne jest również dopasowanie metod dbania o uśmiech do szybko zmieniającego się świata.
To naturalne, że nasz tryb życia się zmienia. Dlatego po jedzeniu, gdy nie mamy możliwości wyszczotkowania zębów, warto sięgnąć po bezcukrową gumę, której żucie stymuluje produkcję i przepływ śliny, co prowadzi do zmniejszenia kwasowości w jamie ustnej. Gumę bez cukru powinniśmy żuć po posiłku, wy piciu kawy, soków, a nawet wody gazowanej – te produkty mają odczyn kwasowy, a kwasowość prowadzi do próchnicy. Jednocześnie nie możemy oczywiście zapomnieć o regularnym wykonywaniu pozostałych kroków dla zdrowych i czystych zębów – tworzą one całość zapewniającą nam zdrowy i zadbany uśmiech przez całe życie – dodaje Profesor Marzena Dominiak, Prezydent Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego i Prorektor ds. Strategii Rozwoju UM we Wrocławiu.
„Dziel się Uśmiechem” każdego dnia
Ważne jest, aby troszczyć się o zdrowy uśmiech już od dzieciństwa. Aby jak najwięcej dzieci poznało zasady prawidłowej higieny jamy ustnej oraz wdrożyło ją do swojej codzienności, w 2013 roku powstał program edukacyjny Orbit® „Dziel się Uśmiechem”. Ogólnopolska inicjatywa prowadzona jest przez Polski Czerwony Krzyż oraz firmę Mars Polska wraz z partnerami merytorycznymi – Polskim Towarzystwem Stomatologicznym oraz Polskim Towarzystwem Stomatologii Dziecięcej. Już od blisko dekady w ramach programu uczniowie z całej Polski poznają zasady prawidłowej higieny jamy ustnej, a także dowiadują się, jak zapobiegać próchnicy zębów stosując cztery kroki dla zdrowych i czystych zębów. Dotychczas już blisko 800 tysięcy dzieci wzięło udział w wyjątkowych zajęciach edukacyjnych w ponad 5,5 tys. szkół. W tym roku odbywa się 10. jubileuszowa edycja programu, dzięki której kolejnych 100 tysięcy uczniów klas 1-3 dowie się, jak troszczyć się o swój zdrowy i piękny uśmiech.
[1] Program Ministerstwa Zdrowia „Monitorowanie Stanu Zdrowia Jamy Ustnej Populacji Polskiej w latach 2016-2020” pt. Ocena stanu zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań w populacji polskiej w wieku 6, 10 i 15 lat w 2018 roku, s. 57.
[2] WHO Global Oral Health Report, Country Profile – Poland.
[3] WHO Global Oral Health Report, 2022 r., s. 10.
[4] Tamże, s.30, 44.
[5] Lepkiego, bezbarwny filmu zawierającego bakterie, który w sposób naturalny powstaje na powierzchni zębów w ciągu czterech do dwunastu godzin po szczotkowaniu. Substancje zawarte w żywności i napojach łączą się z bakteriami płytki nazębnej, co powoduje wyzwalanie się kwasów.
