Energetyka i prawo energetyczne – teraźniejszość i perspektywy na przyszłość

Współczesne wyzwania prawa energetycznego w polskim systemie prawnym, potencjał rozwoju branży energetycznej oraz aktualne trendy w sektorze energetyki (fotowoltaika, magazyny energii czy technologia blockchain) były tematami ogólnopolskiej konferencji naukowej pt. Energetyka i prawo energetyczne. Stan obecny i perspektywy rozwoju w 100-lecie ustawy elektrycznej z 21 marca 1922 roku. Udział w spotkaniu wzięli między innymi wiceminister klimatu i środowiska Ireneusz Zyska, przedstawiciele biznesu, administracji oraz środowiska naukowego z ośrodków akademickich w całej Polsce. Wydarzenie zorganizowane zostało przez Instytut De Republica w dniach 19-20 maja 2022 roku w Gdańsku.

Energetyka i wszelkie związane z nią aspekty stanowią niezwykle istotny temat, wymagający  multidyscyplinarnej debaty publicznej, angażującej środowisko konsumentów, producentów energii, legislatorów, praktyków, teoretyków prawa i innych nauk społecznych. Drożejące surowce, skutkujące wzrostem cen energii, odbijają się nie tylko na sektorze produkcyjnym, ale również na konsumentach. Stąd, potrzeba traktowania tego zjawiska jako problemu złożonego.

– Zapewnienie ciągłości oraz niezawodności dostaw energii i paliw wszystkim odbiorcom stanowi dziś jedno z najistotniejszych wyzwań, stojących przed współczesnym państwem – w aspekcie gwarancji jego suwerenności, podstawowych praw i wolności obywatelskich, w tym prawa do godnego życia, w aspekcie jego odpowiedzialności za prawidłowy stan gospodarki i jej konkurencyjność, ochrony środowiska i klimatu, a także w kontekście odpowiedzialności przed przyszłymi pokoleniami. Wszystkie te kwestie sprawiają, że sektor energetyczny dziś, a wraz z nim prawna regulacja jego funkcjonowania, znajdują się w stanie nieustającej transformacji. Stulecie uchwalenia „ustawy elektrycznej” skłania zatem do wielopłaszczyznowej refleksji nad przyszłością sektora energetycznego w Polsce, z nieodzownym w epoce globalizacji uwzględnieniem kontekstu europejskiego i światowych tendencji rozwojowych – zauważył dr hab. Bogumił Szmulik, prof. ucz., dyrektor Instytutu De Republica w słowie wstępnym skierowanym do uczestników konferencji.

Pierwszy dzień wydarzenia obfitował w debaty oraz wykłady związane z prawem energetycznym, transformacją energetyczną oraz z wynikającymi z nich kwestiami. Wiceminister Klimatu i Środowiska Ireneusz Zyska przypomniał, że – W marcu tego roku, Rada Ministrów przyjęła nowe założenia do aktualizacji „Polityki Energetycznej Polski do 2040 roku”. To dokument strategiczny, który wyznacza ramy rozwoju rynku, budowy polskiego miksu energetycznego. Oprócz dotychczas wyznaczonych trzech podstawowych filarów (jakimi są sprawiedliwa transformacja, zeroemisyjny system energetyczny i dobra jakość powietrza) został dołożony czwarty, a właściwie można powiedzieć – pierwszy, najważniejszy filar, jakim jest suwerenność energetyczna Polski. Minister zauważył, że w ciągu ostatnich dwóch lat odnawialne źródła energii weszły na ścieżkę szybkiego rozwoju. Wskazał na przyspieszenie w fotowoltaice, która według wyliczeń Rządu, w ciągu ostatnich dwóch lat osiągnęła ponad 6,5 GW mocy, a także na energetykę prosumencką oraz obywatelską. Dodał, że Ministerstwo Klimatu i Środowiska, pracuje nad uruchomieniem dużych inwestycji, z których najważniejsze to energetyka słoneczna oraz energetyka wiatrowa na lądzie.

Dr hab. Mirosław Pawełczyk, prof. ucz. również  odniósł się do filarów transformacji energetycznej w Polsce. Zauważył, że: – Rewizja „Polityki Energetycznej Polski do 2040 roku” musi  mieć na celu dobranie odpowiedniej ścieżki w nowej sytuacji geopolitycznej i gospodarczej oraz ochronę odbiorców przed nadmiernym wzrostem cen energii i pogłębieniem ubóstwa energetycznego.

Dr hab. Marzena Czarnecka, prof. ucz. przedstawiła między innymi kierunki wzmocnienia polskiego oraz europejskiego rynku energii. Wskazała na – postępy w zakresie harmonizacji przepisów dotyczących handlu energią elektryczną i funkcjonowania systemu przyczyniające się do łączenia rynków Unii Europejskiej, tworzenia wspólnej, platformy handlu energią elektryczną. Dodała również, że – stanowi to element przystępnego cenowo modelu transformacji energetycznej, gwarantującego, że najtańsza energia elektryczna może być dystrybuowana w całej Unii Europejskiej, z korzyścią dla konsumentów. 

Drugi dzień konferencji to przede wszystkim zwrot w kierunku przyszłości. Zaproszeni goście poruszyli takie kwestie jak rewolucja 4.0. w elektroenergetyce czy rola klastrów energii w polskim porządku prawnym z uwzględnieniem planowanych zmian w ustawie o odnawialnych źródłach energii. Dr Michał Będkowski-Kozioł wygłosił wykład o piaskownicach regulacyjnych, jako instrumencie testowania innowacyjnych produktów i usług w sektorze elektroenergetycznym. – Mamy obecnie do czynienia ze zjawiskiem przeregulowania systemu energetycznego w Polsce co zaczyna stawiać barierę rozwoju innowacyjności (…). Piaskownice, powinny służyć testowaniu innowacyjnych rozwiązań, dla których obowiązki regulacyjne stanowią barierę we wdrożeniu.

Dyskusja o polskiej transformacji energetycznej nie mogła odbyć się bez spojrzenia na polską perspektywę energetyczną w kontekście elektrowni jądrowych. Dr hab. Maciej M. Sokołowski wyjaśnił, że – Energia jądrowa jest największym źródłem nieemisyjnej produkcji energii elektrycznej w krajach OECD i drugim co do wielkości źródłem na świecie po hydroelektrowniach. Obecnie energia jądrowa dostarcza 10% światowej energii elektrycznej z 444 reaktorów jądrowych działających na całym świecie. W budowie jest obecnie 50 reaktorów jądrowych komercyjnych, 100 kolejnych zostanie wybudowanych z najbliższych latach.

Na zakończenie konferencji odbyła się dyskusja panelowa na temat Quo vadis energetyko?. Omawiano między innymi zagadnienie dopuszczalności i zasad udzielania pomocy publicznej, która miałaby na celu wzmocnienie pozycji wybranych przedsiębiorstw lub sektorów gospodarczych.

Igor Muszyński skupił się między innymi na tym, w jaki sposób za kilkanaście lub kilkadziesiąt lat będziemy korzystać z energetyki: – Czym będziemy ogrzewać nasze domy za dwadzieścia lub trzydzieści lat? Na jakim paliwie będą jeździły nasze samochody? Jak będziemy rozwiązywali potrzeby grzewcze w przyszłości?. 

Dr Piotr Bielarczyk, omówił trzy etapy zmian czekających sektor  – Dzisiejsza sytuacja na rynku energetyki pokazała, że nie jest możliwe funkcjonowanie bez węgla, od którego zależy obecne  bezpieczeństwo energetyczne. Wskazał także na perspektywę „jutra”, oznaczającą modernizowanie źródeł konwencjonalnych i ich wyodrębnienie od zielonej energii.  Perspektywa „pojutrza” to zaś czas, kiedy funkcjonujące obecnie bloki energetyczne zostaną wyłączone.

Rejestracja konferencji znajduje się na kanale YouTube Instytutu De Republica. Serdecznie zachęcamy do wysłuchania interesujących Państwa referatów.

***

Instytut De Republica został powołany na mocy zarządzenia nr 12 Prezesa Rady Ministrów z dnia
16 lutego 2021 r. Głównym celem jego działalności jest promocja i popularyzacja polskiej nauki
w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych, wytworzenie mechanizmów i kapitału społecznego, który organizowałby się wokół idei państwowości oraz uwolnienie potencjału polskiej nauki w tych obszarach.

We współpracy z uczelniami wyższymi w Polsce i na świecie, jednostkami administracji państwowej oraz jednostkami badawczymi, Instytut De Republica organizuje konferencje naukowe i seminaria, które stanowić mają platformę wymiany opinii wobec prezentowanych na nich wyników naukowych prac badawczych. Zadaniem Instytutu jest też popularyzowanie najbardziej interesujących osiągnięć polskich naukowców w formie publikacji i multimediów.

Instytut De Republica docelowo ma stać się nowoczesnym zapleczem eksperckim, promocyjnym
i wydawniczym dla tak niedocenianych w Polsce i poza jej granicami, a tak ważnych dla właściwego rozumienia naszej historii i zjawisk społecznych, dziedzin nauki.